نظام تعلیم و تربیت در هر کشور از چنان جایگاه حساسی برخودار است که اگر گفته فساد و اعتلا و انحطاط هر جامعه در گرو وضعیت و عملکرد نظام آموزشی و تربیتی آن است، سخنی به گزاف گفته نشده است. در این بین، آموزش و پرورش به عنوان یکی از اجزای اصلی سیستم تعلیم و تربیت، نقشی محوری و حیاتی در سرنوشت یک کشور برعهده دارد که این ناشی از کارکردهای متعدد آموزش و پرورش در زمینه¬های گوناگون سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی است. اولین جرقه نیل به سمت توسعه در کشورهای توسعه یافته از جمله کره جنوبی و ژاپن با مدیریت نظام آموزشی و سرمایه گذاری در آن صورت پذیرفت. هرگونه سرمایه گذاری در نظام آموزشی هزینه نیست و در واقع راهی کارآمد و بهینه برای فرهنگ سازی گسترده در بدنه جامعه است که در صورت سهل انگاری دولت مجبور به خواهد شد این هزینه ها را چندین برابر با تبعات بی توجهی اولیه پرداخت کند.

از جمله کارکردهای نظام آموزشی، نقش آن در فرهنگ¬سازی و ارائه الگوهای جامعه¬پذیری برای شهروندان یک جامعه است. علاوه بر آن، آموزش و تربیت نیروی انسانی لازم برای مدیریت آینده جامعه، بر عهده این نظام است. اگر چه بیش از 150 سال از عمر تأسیس نظام آموزش عالی در ایران می¬گذرد و در طول این مدت آثار و نتایج مفیدی در زمینه¬ تربیت جامعه داشته است، لیکن نظام مذبور بدلیل برخی معضلات بنیادین و مزمنی که در بعد ساختاری و کارکردی خود با آن مواجه بوده، نتوانسته است متناسب با شرایط موجود انتظارات و نیازهای اساسی جامعه را برآورده سازد به طوریکه مسئولین اعلام می کنند که این نهاد مهم نزدیک دویست هزار نفر کمبود نیرو دارد، این وضعیت نشان از نبود استراتژی های بلند مدت و نگاه مقطعی و شخصی مسئولین امر بوده است.

در این شرایط برای رسیدن به چشم انداز 1404 و رسیدن به توسعه و نوآوری نیاز به دستیابی به فکر خلاق و برای عبور از چالش¬های پیش رو نیاز به تفکر انتقادی و فراگیر و همچنین همکاری تمامی ارگان¬ها و نهادها می باشد. مطابق سند تحول بنا این است تا نظام آموزش‌ و پرورش به یک‌ نهاد فرهنگی، تربیتی و اجتماعی تبدیل شود به‌ طوری‌که یک دستگاه نسبت به آن مسئولیت و مأموریت ندارد بلکه همه مؤسسات، سازمان‌ها و نهادها نسبت به این نهاد تربیتی مسئولیت، وظیفه و مأموریت پیدا می‌کنند. از نظر بنده راهکارهای زیر می توانند تاثیرات ژرفی در بهبود نظام آموزشی کشور در راستای سند تحول ایفا کنند.

ارائه راهکارها

- ایجاد برنامه راهبردی دقیق و فراگیر برای جلوگیری از جزیره ای عمل کردن مدارس خصوصی و دولتی.

- بایستی به هنرستان¬ها توجه جدی شود. هنرستانها با آماده کردن نیروی کار متعهد، متخصص و خلاق می توانند نقشی بی بدیل در اقتصاد کشور ایفا کنند، افزایش و ایجاد تنوع در رشته¬های هنرستان و تجمیع مدارس کاردانش با مدارس فنی و حرفه¬ای با برنامه ای مدون می تواند فشار به دانشگاهها را کاهش داده و نیروی کار خلاق تحویل جامعه دهد. بدون شک این مهم نیازمند قانونگذاری، ایجاد زیرساخت و سرمایه گذاری¬های گسترده است.

- برگزاری کلاسهای مهارتی و علمی مبتنی بر نیاز روز در ابعاد اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی برای معلمین محترم در تابستانها.

- تامین بودجه برای ایجاد تحول بنیادین در زیرساخت¬های عمرانی اعم از ساختمان، آموزشی، محیط ادرای، فضای سبز، فضای ورزشی و ...

- پرورش نیروی انسانی متعهد، متخصص و کارآمد در رشته¬ها و زمینه¬های مشخص در دانشگاه-های فرهنگیان مبتنی بر نیازها و ابزارهای روز.

- سازماندهی بهینه آزمونهای استخدامی آموزش و پرورش مبتنی بر نیازهای این نهاد برای جبران سریع کمبود معلم.

- سازماندهی فوری حق التدریسی های فعلی و ایجاد ساز و کاری برای جلوگیری از استفاده از نیروی حق التدریس در آینده

- ایجاد بستری مناسب برای بهره برداری هوشمندانه از فناوری های نوین و ساماندهی دانش آموزان به اسفاده مناسب از فضای مجازی در راستای تقویت آموزش.

- توجه جدی به نیازهای معیشتی معلمان و همسان سازی حقوق ها برای بهره برداری آموزش و پرورش از نخبگان دانشگاهی.

- توجه جدی نهاد آموزش و پرورش به بعد فرهنگی دانش آموزان در راستای شکل دادن به جامعه-ا¬ی مبتنی بر اخلاقمداری، قانونمداری، خلاقیت و مسئولیت پذیری.

- ایجاد سازوکارهای لازم برای تقویت منزلت فرهنگی و اجتماعی معلمان.

"کمال رنجبری دانشجوی دکتری جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران"